Cumhuriyet’in getirdiği yenilikler yalnızca devlet yönetiminde değil, toplumun günlük yaşamında da büyük değişimlere yol açmıştır. Kadınlara tanınan haklar, laik hukuk düzeni, modern eğitim sistemi ve ekonomik teşvikler, Cumhuriyet’in halkın yaşamına doğrudan dokunan en önemli kazanımları arasında yer almaktadır. İşte Cumhuriyetin getirdiği yenilikler...
CUMHURİYETİN GETİRDİĞİ YENİLİKLER NELERDİR?
Cumhuriyet’in ilanından sonra 1924 Anayasası yürürlüğe girmiş, halifelik kaldırılmış ve Osmanlı hanedanı üyeleri yurtdışına gönderilmiştir. Devlet ve din işlerinin birbirinden ayrılmasıyla laiklik ilkesi Anayasa’ya eklenmiş, tekkeler, zaviyeler ve türbeler kapatılmıştır. Bu adımlar, modern devlet anlayışının yerleşmesini sağlamıştır.
Toplumsal alanda şapka ve kıyafet kanunu ile modern giyim tarzı benimsenmiş, kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanınarak siyasal hayata katılımları sağlanmıştır. Soyadı Kanunu ile isim düzeni getirilmiş, lakap ve unvan kullanımı kaldırılmıştır.
1. SİYASAL ALANDA YAPILAN YENİLİKLER
Saltanatın kaldırılması ( 1 Kasım 1922)
Ankara'nın başkent olması (13 Ekim)
Cumhuriyetin ilanı (29 Ekim 1923)
Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924)
Siyasi Partiler kuruldu. (Cumhuriyet Halk Fırkası, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Serbest Cumhuriyet Fırkası)
2. BAYINDIRLIK ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER
Demiryolları yabancı şirketlerin elinden alınarak devletleştirildi. Yeni demiryolları yapıldı. Cumhuriyetin ilanından 1938 yılına kadar 3360 km demiryolu yapılmıştır.
Osmanlı Devleti'nden 18335 km kalan karayolu 1948 yılında 45000 km' ye çıkmıştır.
Denizcilik alanında Kabotaj Kanunu çıkarılmış ve yeni liman ve iskeleler yapılmıştır.
Pek çok yeni şehir ve kasaba inşa edilerek modern bir görünüm almıştır.
3. TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN YENİLİKLER
Kadınlara erkeklerle eşit haklar verilmesi (1926-1934)
Şapka ve kıyafet yeniliği (25 Kasım 1925)
Tekke zâviye ve türbelerin kapatılması (30 Kasım 1925)
Soyadı kanunu ( 21 Haziran 1934)
Lâkap ve unvanların kaldırılması (26 Kasım 1934)
Uluslararası saat, takvim ve uzunluk ölçülerin kabulü (1925-1931)
4. TARIM ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER
Köylünün durumunu düzeltmek için Aşar (Öşür) vergisi 1925'te kaldırıldı.
Ziraat Bankasının verdiği kredi artırıldı.
Çiftçinin tarımda makine, iyi tohum, gübre ve ilaç kullanımı teşvik edildi.
Çiftçiye damızlık hayvan, tohum, fidan, borç para verildi.
1929'da "Tarım Kredi Kooperatifleri" kuruldu.
5. HUKUK ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER
20 Ocak 1921'de ilk anayasa Teşkilat-ı Esasiye ilan edildi.
Cumhuriyetin ilanından sonra 1924 anayasası ilan edildi.
17 Şubat 1926'da Medeni Kanun ilan edildi. İsviçre'den alındı.
– a) Birden fazla kadınla evlenme yasaklandı.
– b) Mirasta ve boşanmada kadın erkek eşitliği geldi.
8 Mayıs 1928'de Borçlar Kanunu –İsviçre'den
10 Mayıs 1928'de Ticaret Kanunu—Almanya'dan
1Temmuz 1928'de Ceza Kanunu – İtalya'dan alınarak ilan edildi.
6. EĞİTİM VE KÜLTÜR ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER
Öğretimin birleştirilmesi (3 Mart 1924)
Yeni Türk harflerinin kabulü (1 Kasım 1928)
Türk Dil ve Tarih Kurumlarının kurulması (1931-1932)
Üniversite öğreniminin düzenlenmesi (31 Mayıs 1933)
Güzel sanatlarda yenilikler
7. SANAYİ ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER
1925'te "Sanayi ve Maadin Bankası" kuruldu (Yıpranmış Osmanlı tesislerini tamir etmek için.).
1927'de "Teşvik-i Sanayi Kanunu" çıkarıldı (Halk sanayiye teşvik edildi, ancak halkın gücü olmadığından "Devletçilik" politikası izlendi.).
1933'te "İlk Beş Yıllık Sanayi Planı" hazırlandı.
1933'te Sümerbank kuruldu.
1938'de "İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı" hazırlandı. Ancak 1939'da II. Dünya Savaşı'nın çıkması bu planın uygulanmasına engel olmuştur.
Ülkedeki madenleri aramak için 1935'te Maden Tetkik Arama Enstitüsü (M.T.A) kuruldu. Madenleri işlemek içinde Etibank kuruldu.
1939'da Türkiye'nin ilk demir çelik fabrikası olan Karabük Demir-Çelik Fabrikası kuruldu.
8. EKONOMİ ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER
17 Şubat 1923'de "İzmir İktisat Kongresi" toplandı. Milli ekonominin hedefleri belirlendi. Yatırım yapacak şirketlere kolaylık sağlanacağı, milli bankanın kurulacağı, demiryolu yapımına önem verileceği, yerli malı kullanımı teşvik edileceği belirtilmiştir.
Ayrıca kongrede "Misak-ı İktisadi" (Ekonomi Andı) ilan edildi. Buna göre ekonomik kararlar uygulanırken ekonomik bağımsızlığın titizlikle korunması kararlaştırıldı.
Özel teşebbüsün yetersiz olmasından dolayı 1930'dan itibaren "Devletçi" bir ekonomi politikası uygulanmaya başlanmıştır.
1933 yılında "İlk Beş Yıllık Kalkınma Planı" hazırlandı ve başarıyla uygulandı.
9. TİCARET ALANINDA YAPILAN YENİLİKLER
1924'te İş Bankası kuruldu (İş sahiplerine kredi vermek amacıyla kuruldu).
1 Temmuz 1926'da "Kabotaj Kanunu" çıkarıldı. Böylece Türk karasularında yolcu ve yük taşıma hakkı yalnızca Türk gemilerine verildi. Ayrıca Denizbank'ın kurulmasıyla denizcilik faaliyetleri artmıştır.